Ο τεχνητός κλιματισμός αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας, ιδίως δε σε συνθήκες καύσωνα. Ωστόσο, η μη τήρηση των κανόνων ασφαλείας, η κατάχρηση και η πλημμελής συντήρηση των κλιματιστικών μηχανημάτων ενέχει κινδύνους για την υγεία. Μάθετε ποιοι είναι αυτοί και πως μπορείτε να προφυλαχτείτε.

Κείμενο: Σταύρος Δεδούκος

Τα μηχανήματα κλιματισμού παρέχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουμε σε οποιοδήποτε κλειστό χώρο το κατάλληλο μικροκλίμα, με ευχάριστη θερμοκρασία και επίπεδα υγρασίας, συμβάλλοντας έτσι στην καλύτερη θερμορύθμιση του οργανισμού σε αντίξοες καιρικές συνθήκες και παρεπόμενα στην αποφυγή απειλητικών για τη ζωή καταστάσεων όπως η θερμική εξάντληση και η θερμοπληξία.  Παρόλα αυτά τα θετικά, που είναι απόρροια της σωστής επιλογής μηχανήματος, της κατάλληλης τοποθέτησης, της ορθής χρήσης, του τακτικού καθαρισμού και της προσεκτικής συντήρησής του, η άμετρη και ανορθολογική χρησιμοποίηση του κλιματιστικού μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες και να προκαλέσει προβλήματα υγείας, έμμεσα ή άμεσα.

AIR-ΚΙΝΔΥΝΟΙ

Η γνώση των πιθανών κινδύνων και της αιτιολογίας τους, αποτελεί το πρώτο βήμα για την πρόληψή τους.

Αναπνευστικά προβλήματα

Η ρύθμιση του κλιματιστικού σε πολύ χαμηλή θερμοκρασία σε σχέση με την εξωτερική καθώς και η υπερβολική χρήση του σε συνδυασμό με τον ανεπαρκή εξαερισμό του χώρου, επαυξάνουν τις πιθανότητες εκδήλωσης φλεγμονών, λοιμώξεων και αλλεργικών αντιδράσεων όπως πονόλαιμος, βήχας, φαρυγγίτιδα, ρινοφαρυγγίτιδα, ιγμορίτιδα, αλλεργική ρινίτιδα, βλάβη στο ρινικό επιθήλιο, ακόμη και βρογχίτιδα ή πνευμονία σε ευπαθή άτομα. Μπορεί επίσης να υποτροπιάσουν την κατάσταση ήδη πασχόντων όπως ατόμων με δυσχέρεια στην αναπνοή, βρογχικό άσθμα, χρόνια βρογχίτιδα ή χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια.

Παθογόνοι μικροοργανισμοί

Στα κλιματιστικά που δεν συντηρούνται και δεν καθαρίζονται σωστά συσσωρεύονται διάφοροι παθογόνοι μικροοργανισμοί, μύκητες (μούχλα), ακάρεα σκόνης και άλλα αλλεργιογόνα μόρια τα οποία διοχετεύονται μέσα στον κλιματιζόμενο χώρο, ερεθίζοντας έτσι το ανοσοποιητικό σύστημα των παρευρισκομένων και αυξάνοντας τον κίνδυνο εμφάνισης νοσογόνων καταστάσεων. Μάλιστα σε ελλιπώς συντηρημένα υδρόψυκτα κεντρικά συστήματα κλιματισμού μεγάλων χώρων, π.χ. ξενοδοχεία, γραφεία, καταστήματα, όπου συχνά το νερό δεν ανακυκλώνεται, λιμνάζει και δεν απολυμαίνεται, μπορεί να αναπτυχθεί πιο εύκολα λεγεωνέλλα, βακτήριο που προκαλεί βαρύτατη λοίμωξη του κατώτερου αναπνευστικού συστήματος, γνωστή και ως «νόσο των λεγεωνάριων».

Σύνδρομο άρρωστου κτιρίου

Αρκετοί εργαζόμενοι σε γραφεία κάτω από συνθήκες τεχνητού κλιματισμού, ιδίως σε γυάλινα κτίρια που δεν αερίζονται φυσικά και βασίζονται σε μηχανικό εξαερισμό, παρουσιάζουν μια σειρά διαταραχών, οι οποίες περιγράφονται με τον όρο «σύνδρομο του άρρωστου κτιρίου». Το σύνδρομο αυτό εκδηλώνεται με διάφορα συμπτώματα όπως ερεθισμός, ξηρότητα και φλεγμονή ματιών, λαιμού και μύτης, βήχα, βραχνάδα, συχνές μολύνσεις του φάρυγγα, λαρυγγίτιδα, ωτίτιδα, αναπνευστική δυσχέρεια, κεφαλαλγίες, μυϊκούς πόνους, έντονη κούραση, δυσκολία συγκέντρωσης, φαγούρα στο δέρμα, εξανθήματα κ.ά.

Μυοσκελετικά προβλήματα

Η απευθείας έκθεση στον ψυχρό αέρα του κλιματιστικού, η υπερβολική χρήση του αλλά και οι απότομες εναλλαγές θερμοκρασίας, π.χ. από τη ζέστη του εξωτερικού περιβάλλοντος στο ψυχρό περιβάλλον του κλιματιζόμενου χώρου, αποτελούν αίτιο πρόκλησης μυϊκών σπασμών, κοινώς ψύξης, νευραλγιών και πόνων κυρίως σε πρόσωπο, αυχένα, ωμοπλάτες και μέση. Σε ήδη πάσχοντα άτομα από μυοσκελετικά προβλήματα, άτομα με σοβαρές ενοχλήσεις στη σπονδυλική στήλη, με αυχενικό σύνδρομο ή προδιάθεση σε αρθρίτιδες ή ραιβόκρανο, η έκθεση στο ψύχος μπορεί να προκαλέσει επιδείνωση της κατάστασής τους.

Ξηρότητα

Η πολύωρη λειτουργία του κλιματιστικού, ιδίως εάν είναι παλιάς τεχνολογίας, ελαττώνει την υγρασία του κλιματιζόμενου χώρου και ξηραίνει την ατμόσφαιρα, κάτι που μπορεί να προκαλέσει αφυδάτωση και ξηρότητα του δέρματος, ειδικά σε άτομα που δεν προσλαμβάνουν πολλά υγρά. Μπορεί επίσης να δημιουργήσει ερεθισμούς, ξηρότητα και φλεγμονές σε βλέφαρα και μάτια, π.χ. επιπεφυκίτιδα, κυρίως σε ευπαθή άτομα με ιστορικό αλλεργιών ή που φορούν φακούς επαφής.

Παχυσαρκία

Ο ανθρώπινος οργανισμός προσπαθεί να διατηρεί πάντα την εσωτερική θερμοκρασία του σταθερή, χρησιμοποιώντας διάφορους φυσιολογικούς μηχανισμούς, π.χ. όταν έχει ζέστη αυξάνει την εφίδρωση, εντείνει την αποβολή θερμότητας και μειώνει την επιθυμία για φαγητό. Με την παρατεταμένη, όμως, παραμονή σε τεχνητά κλιματιζόμενους χώρους και σε σταθερά ήπιες θερμοκρασίες, ο οργανισμός δεν ενεργοποιείται όσο χρειάζεται για να ρυθμίσει από μόνος τη θερμοκρασία του, δεν αποβάλλει επιπλέον θερμίδες, ούτε περιορίζει την όρεξή του – αντίθετα, όταν οι συνθήκες είναι δροσερές και ευχάριστες, η επιθυμία για κατανάλωση τροφής αυξάνεται. Ως αποτέλεσμα, άτομα που χρησιμοποιούν σχεδόν συνεχώς τον κλιματισμό και ουσιαστικά βασίζουν τη θερμορύθμισή τους σε αυτόν, τείνουν να εμφανίζουν υψηλότερα ποσοστά σωματικού λίπους, ειδικά στην περιοχή της κοιλιάς, ακόμα και όταν έχουν φυσιολογικό βάρος.

Έκλυση μονοξειδίου του άνθρακα

Το μονοξείδιο του άνθρακα είναι ένα πολύ τοξικό αέριο που υπάρχει ενδεχόμενο να εκλυθεί στον εσωτερικό χώρο στην περίπτωση που το κλιματιστικό έχει αφεθεί χωρίς καθόλου συντήρηση ή υποστεί σοβαρή βλάβη. Το αέριο αυτό είναι άοσμο και δεν προκαλεί κατά την εισπνοή του κάποιον ερεθισμό, οπότε δεν γίνεται άμεσα αντιληπτό από τον άνθρωπο. Η πρόσληψή του εμποδίζει τον οργανισμό να πάρει οξυγόνο από τον αέρα, κάτι που μπορεί να επιφέρει ως κατάληξη το θάνατο από ασφυξία, συνηθέστερα όταν η έκλυση του συγκεκριμένου αερίου είναι μεγάλη, ο χώρος δεν αερίζεται και οι διαμένοντες στο δωμάτιο κοιμούνται.

ΔΡΟΣΙΣΤΕΙΤΕ ΜΕ ΑΣΦΑΛΕΙΑ

Απολαύστε χωρίς προβλήματα τη δροσιά που σας προσφέρει το οικιακό κλιματιστικό σας. Επειδή όμως κλιματιστικό από κλιματιστικό διαφέρει, θα πρέπει να προσαρμόσετε τις οδηγίες αυτές στο δικό σας κλιματιστικό.

Χρήση κλιματιστικού

Εξοικειωθείτε με τη σωστή χρήση, αποφύγετε την κατάχρηση.

• Βεβαιωθείτε ότι το κλιματιστικό είναι τοποθετημένο σε κατάλληλο σημείο του δωματίου και λειτουργεί σωστά. Αν αμφιβάλετε, καλέστε τεχνικό για να το ελέγξει.
• Χρησιμοποιείτε τον κλιματισμό όποτε υπάρχει πραγματική ανάγκη, π.χ. σε συνθήκες καύσωνα, περισσότερο όμως ως εφεδρικό σύστημα παροχής δροσιάς παρά ως κύριο – ενημερωθείτε για τις εναλλακτικές και τις συμπληρωματικές λύσεις δροσισμού.
• Μην κάθεστε ακριβώς δίπλα στο κλιματιστικό ή, χειρότερα, εκεί όπου «χτυπάει» ο αέρας του. Αποφύγετε την απευθείας έκθεση όταν είστε ιδρωμένοι, γυμνάζεστε, δεν φοράτε τα κατάλληλα ενδύματα ή εισέρχεστε στον κλιματιζόμενο χώρο από κατά πολύ θερμότερο περιβάλλον.
• Ρυθμίζετε τον ανεμιστήρα του κλιματιστικού σε χαμηλές ταχύτητες όταν υπάρχει πρόβλημα υψηλής υγρασίας. Εάν υπάρχει πρόβλημα ξηρότητας και το κλιματιστικό σας δεν έχει λειτουργία αφύγρανσης, πρέπει να αναπληρώνετε την υγρασία με κατάλληλη συσκευή, π.χ. υγραντήρα.
• Αποφύγετε να κοιμάστε με ανοιχτό το κλιματιστικό, φροντίστε να το απενεργοποιείτε όταν απομακρύνεστε για αρκετή ώρα από το κλιματιζόμενο δωμάτιο.
• Σβήστε το κλιματιστικό 15-20 λεπτά πριν βγείτε από το σπίτι, ώστε να προσαρμοσθεί ο οργανισμός σας πιο σταδιακά στην υψηλότερη εξωτερική θερμοκρασία.

Ασφαλής θερμοκρασία

Η μετατροπή του σπιτιού σας σε «ψυγείο», είναι ο σίγουρος τρόπος για να αρρωστήσετε.

• Διατηρείτε τον θερμοστάτη του κλιματιστικού σε συνήθη επίπεδα, ρυθμίζετε τη θερμοκρασία ώστε να μην ζεσταίνεστε αλλά ούτε να υπάρχει έντονο κρύο, απλώς μια ελαφριά αίσθηση δροσιάς.
• Η θερμοκρασιακή διαφορά μεταξύ εσωτερικού χώρου και εξωτερικού περιβάλλοντος θα πρέπει να κυμαίνεται μεταξύ 10-15°C, όχι περισσότερο.
• Μόλις δροσίσει μέσα στο σπίτι και αισθανθείτε ευχάριστα, ίσως χρειαστεί να αναπροσαρμόσετε τη θερμοκρασία του κλιματιστικού σε χαμηλότερα επίπεδα. Το ιδανικό μικροκλίμα για τον υγιή ενήλικα οργανισμό είναι θερμοκρασία 24-25^οC και 65% υγρασία.

Εξαερισμός

Ο φυσικός αερισμός αλλά και το ηλιακό φώς, ελαττώνουν το συνολικό μικροβιακό φορτίο του σπιτιού.

• Μην καπνίζετε ενόσω λειτουργεί το κλιματιστικό. Αν δεν μπορείτε να το αποφύγετε, μεριμνήστε τουλάχιστον το κλιματιστικό σας να είναι εφοδιασμένο με φίλτρα νέας τεχνολογίας.
• Αερίζετε συχνά τους χώρους του σπιτιού. Αν κλείνετε ερμητικά παράθυρα και πόρτες, π.χ. για ενεργειακούς λόγους, φροντίστε να διακόπτετε τη λειτουργία του κλιματιστικού σε τακτά χρονικά διαστήματα και να ανοίγετε κάποιο παράθυρο, έτσι ώστε να ανανεώνεται ο αέρας και να μην ξηραίνεται η ατμόσφαιρα.
• Αν και δυσκολεύει τη λειτουργία του κλιματιστικού, αφήνετε ένα παράθυρο μισάνοιχτο, τουλάχιστον 10cm, στο χώρο που κλιματίζεται, ιδιαίτερα όταν παραμένετε για πολλές ώρες στο χώρο αυτό ή κοιμάστε με ανοικτό κλιματιστικό, κάτι που –επαναλαμβάνουμε!- είναι προτιμότερο να αποφεύγετε.

Συντήρηση

Η πλημμελής καθαριότητα και συντήρηση του κλιματιστικού, μετατρέπει ακόμη και το πλέον άριστο και «υγιεινό» μηχάνημα σε άκρως επικίνδυνο.

• Συντηρείτε σωστά και έγκαιρα το κλιματιστικό σας, σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή για το μοντέλο που διαθέτετε.
• Τουλάχιστον μια φορά τον χρόνο πρέπει να γίνεται service από πτυχιούχο ψυκτικό, έλεγχος λειτουργίας, χημικός καθαρισμός και απολύμανση.
• Καλέστε άμεσα τεχνικό όταν η λειτουργία του κλιματιστικού παρουσιάζει οποιοδήποτε πρόβλημα – μην το λειτουργείτε αν έχει εμφανείς φθορές, μειωμένη απόδοση ή υποψιάζεστε βλάβη.
• Προτιμάτε φίλτρα νέας τεχνολογίας και υψηλής απόδοσης. Καθαρίζετε και αλλάζετε τα φίλτρα συχνά, ανάλογα με την χρήση τους και τις οδηγίες που σας έχουν δοθεί, συχνότερα όμως όταν υπάρχει εντατική λειτουργία του μηχανήματος ή/και υψηλή ατμοσφαιρική ρύπανση, εξωτερικά και εσωτερικά του σπιτιού, π.χ. καπνίζετε.
• Αν έχετε συσκευή παλιάς τεχνολογίας, εξετάστε το ενδεχόμενο αντικατάστασής της με κάποια καινούργια και πιο ασφαλή, π.χ. με μηχανικό εξαερισμό, λειτουργίες αφύγρανσης και αποδοτικότερο φιλτράρισμα.

Οικιακή καθαριότητα

Το κλιματιστικό απορροφά ρύπους, σκόνη, καπνό τσιγάρου και άλλα αλλεργιογόνα μόρια που υπάρχουν στο δωμάτιο και τα «ανακυκλώνει» μέσα σε αυτό…

• Ελαχιστοποιείτε τα επίπεδα σκόνης του σπιτιού σας, μην αφήνετε να συσσωρεύεται σκόνη σε πατώματα, τοίχους, τραπεζάκια, καρέκλες, καναπέδες, διακοσμητικά, κάδρα ή οποιοδήποτε άλλο αντικείμενο, καθαρίζετε με υγρό πανί τις σκονισμένες επιφάνειες.
• Τινάζετε και πλένετε τακτικά κουρτίνες, ριχτάρια, καλύμματα επιπλώσεων και γενικότερα οτιδήποτε μαζεύει σκόνη.
• Ξεσκονίζετε καθημερινά και καλά όλες τις ηλεκτρονικές συσκευές που υπάρχουν στο κλιματιζόμενο δωμάτιο όπως τηλεόραση, ηλεκτρονικό υπολογιστή.

Προσοχή! Η χρήση του κλιματιστικού πρέπει να γίνεται σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή, με μεγάλη προσοχή στους κανόνες ασφαλείας, αποφεύγοντας την πολύωρη έκθεση, τις πολύ χαμηλές θερμοκρασίες, αλλά και τις απότομες εναλλαγές της. Εάν έχετε νεογέννητο ή βρέφος ή νήπιο, που σημαίνει αφενός αναπτυσσόμενος οργανισμός με ανώριμο θερμορρυθμιστικό σύστημα και μικρότερη ικανότητα προσαρμογής σε θερμοκρασιακές αλλαγές, αφετέρου εξάρτηση από τους ενήλικες και τις ενέργειες τους, ενημερωθείτε αναλυτικά από τον παιδίατρό σας για τη σωστή χρήση του κλιματιστικού σας.